دکتر فرخ فرهی – طب زیبایی ، کلگری
استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی روز به روز در حال افزایش است و کمتر کسی را می شناسیم که به صورت روزانه از این محصولات استفاده نکند. محصولاتی مانند شامپو، صابون ، کرم، رژلب ها و … امروزه جزء جدا ناپذیری از زندگی ما هستند. استفاده از بعضی مواد شیمیایی در این محصولات به جای سود رساندن، آثار مخرب بسیاری را برای بدن ایجاد می کنند. یکی از این مواد شیمیایی که به صورت گسترده در محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد، پارابن است.
پارابنها نخستین بار در حدود 85 سال پیش معرفي شدند و به سرعت به یکی از پرمصرف ترین نگه دارندهها تبديل شدند. واژه پارابن (Paraben)مخفف پارا هيدروكسي بنزوئيك اسيد (ParaHydroxybenzoic Acid) است. از نگاه شیمیایی، پارابنها خانواده اي از استرهاي آلكيل پاراهيدروكسي بنزوئيك اسيد هستند. چهار استر مهم و پركاربرد شامل متيل پارابن، اتيل پارابن، پروپيل پارابن، و بنزيل پارابن مي باشند. بوتيل پارابن و ايزوبوتيل پارابن نيز در اين دسته قرار ميگيرند كه كمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
پارابنها در انواع محصولات آرايشي و بهداشتي مثل شامپوها، مرطوب كنندهها، ژلهاي شستشو، خميردندانها، محصولات زيبايي و همچنين در انواع محصولات دارويي موضعي و تزريقي و انواع غذاها به كار ميروند به طوري كه در گفته ميشود پارابنها در بيش از 90 درصد محصولات آرايشي و بهداشتي وجود دارند. در مطالعهاي كه در ايالات متحده آمريكا صورت گرفته ميزان تماس هر فرد با پارابنها در هر روز 76 ميلي گرم است كه 50 ميلي گرم آن مربوط به محصولات آرايشي-بهداشتي، 25 ميلي گرم داروها و 1 ميلي گرم مربوط به مواد غذايي است.
پارابن ها از پرکاربردترین دسته مواد نگهدارنده هستند که به دلیل خواص آنتی باکتریال، قیمت ارزان و خواص ضد میکروبی، در اکثر محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می شوند. با افزودن پارابن ها به محصولات آرایشی-بهداشتی و غذایی ، ماندگاری آن ها به صورت چشمگیری افزایش می باید زیرا این مواد سبب جلوگیری از رشد باکتری و میکروب در محصول شده و مانع از فاسد شدن آن می شود. اما مضرات پارابن ها تا حدی است که بعضی از سازندگان محصولات آرایشی-بهداشتی که به سلامت مصرف کنندگان خود اهمیت می دهند؛ این مواد را از محتویات محصولات خود حذف کرده و به جای آنها از مواد طبیعی یا صناعی دیگر استفاده می کنند.
مطالعات جديد نشان دادند كه بخشي از پارابن جذب شده در بافتهاي بدن بدون هيدروليز توسط استرازهاي بافتي، باقي ميمانند. ميزان نفوذ پوستي و در نتيجه فراهمي زيستي پارابن در بدن بستگي به نوع پارابن (طول زنجيره آلكيل بيشتر، جذب بالاتر)، پايه محصول (درصد فاز چرب به فاز آبي) و سورفكتانت بكار برده شده در آن دارد.
پارابن ها از آنجایی که به همراه محصولات آرایشی-بهداشتی به عمق پوست و مو نفوذ می کنند، اثرات مخرب خود را در انتهای لایه های زیرین این بافت ها برجای می گذارند. از جمله این اثرات مضر، سوزش و التهابات پوستی، درماتیت، سرطان، واکنش های حساسیتی و … می باشد. تحقیقات اخیر درباره پارابن ها نشان می دهد که این مواد در بدن انباشته می شوند و با افزایش تولید استروژن سبب پیدایش و گسترش تومورهای سرطانی، به خصوص تومورهای پستان (Breast cancer) می گردند.
از اين رو محصولات جديدي با نام محصولات بدون نگهدارنده (Preservative free) وارد بازار شدهاند كه عاري از هرگونه مواد نگهدارنده هستند. در تهيه اين محصولات از روشهايي استفاده ميگردد كه كمترين آلودگي ميكروبي را ايجاد كنند و يا اين كه داخل محصول موادي به طور طبيعي وجود دارند كه سبب پايداري و حفظ آن در برابر آلودگيها ميگردد تا جايي كه برخي از شركتهاي بزرگ توليد كننده فرآوردههاي آرايشي و بهداشتي، دسته ای از محصولات را با عنوان Paraben free به مشتريان خود عرضه ميكنند. پس بسیار ضروری است که به هنگام انتخاب محصولات پوستی و یا آرایشی – بهداشتی از محصولات فاقد پارابن یا Paraben Free استفاده نمایید.
