آیین شب یلدا یا شب چله یکی از رسوم و جشن‌های دیرین ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به‌دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کره‌ی شمالی کره زمین گرامی داشته می‌شود.
هرچند برخلاف آنچه در کودکی گمان می‌کردیم، این بلندترین بودن ناشی از تفاوتی یکی دو دقیقه‌ای است، اما از شکوه و ابهت این شب در نظرمان کاسته نشده است. ایرانی‌ها در این شب سعی می‌کنند در کنار بزرگ‌ترها باشند، خوراکی‌ها و غذاهای شب یلدا را نوش جان کنند، فال حافظ بگیرند و خلاصه با یادآوری اینکه «پایان شب سیه، سپید است» اوقات شادی را سپری کنند.
در این شب که غذاهای رنگارنگ و خوراکی‌های خوش‌مزه دهان‌مان را آب می اندازد، دور هم جمع می‌شویم و حافظ یا شاهنامه می‌خوانیم. در زمان‌های قدیم بزرگ‌ترهای فامیل برای دیگران داستان می‌گفتند.
خوراکی‌های شب یلدا
اگر شکمو هستید خوراکی های شب یلدا با آن رنگ و مزه‌شان هوش از سرتان می‌برند! تلألؤ سرخ و درخشان دانه‌های انار با گل‌پر، شیرینی‌های گوناگون، آجیل شور و شیرین با بادام‌های نشکسته‌اش، انواع لواشک و آلبالوی خشک برای یک مهمانی تمام‌عیار کافی است. اما در چنین شبی حیف است خودتان را با این خوراکی‌ها سیر کنید؛ شام شب یلدا را از نباید از دست داد.
غذاهایی مثل «مرصع پلو»، «مرغ ناردون»، «فسنجون» و انواع غذاهای محلی شهرهای مختلف ایران در این شب کلی خواهان دارد. اگر با طرز تهیه‌ی این غذاها آشنایی ندارید می‌توانید از گشت و گذار در فضای وب آن را یاد بگیرید اگر هم که وقت و حوصله‌ی این کار را ندارید یا می‌ترسید غذای خوبی از کار در نیاید می‌توانید این غذاها را سفارش بدهید. برای داشتن سفره‌ای خوش‌رنگ‌ولعاب، خوش‌عطر و خوش‌مزه مانعی وجود ندارد. علاوه‌بر غذا، می‌توانید انواع کیک‌ها و دسرها با طعم و تزئینات میوه‌های مخصوص شب یلدا مثل انار و هندوانه را هم به سفره‌تان اضافه کنید.
سرگرمی‌های شب یلدا
۱. شعر و داستان
خُب شب یلدا همه‌اش به خوردن نمی‌گذرد! در کنار کلنجار رفتن با گردو و گردوشکن می‌توانید دسته‌جمعی شاهنامه بخوانید. شاهنامه بخوانید و به خودتان یادآوری کنید سختی‌ها و خوشی‌های زندگی گذرا هستند، فردا هم روز دیگری است:
چنین بود تا بود گردان سپهر گهی پر ز درد و گهی پر ز مهر
تو گر باهشی مشمر او را به دوست کجا دست یابد بدردت پوست!
شب اورمزد آمد و ماه دی ز گفتن بیاسای و بردار می
دیوان حافظ و فال‌هایش هم که پای ثابت بیشتر مراسم سنتی ایرانی‌هاست. لذت عجیبی دارد وقتی بزرگ خانواده برای همه فال می‌گیرد، دیوان را باز می‌کند، چند بیتی از غزل را می‌خواند و شما از سر شیطنت، فقط منتظر شنیدن معنای آن هستید تا ببینید حافظ چه خوابی برای دخترعمه‌تان دیده است!!
۲. بازی
این‌روزها با وجود زندگی‌های پرمشغله درحالی‌که روزها مثل برق و باد می‌گذرند، این دور هم جمع‌شدن‌های گاه‌وبی‌گاه غنیمت است. از این فرصت استفاده کنید، با هم گپ بزنید، از احوال اقوام دور و نزدیک باخبر شوید. بازی‌های دسته‌جمعی هم ایده‌ی خوبی برای خوش‌گذرانی و خاطره‌سازی هستند!
همه‌ی ما خاطرات خوبی از بازی‌های دروان کودکی‌مان داریم. دورهمی‌هایی مانند شب یلدا فرصت خوبی است که کوچک و بزرگ در کنار هم از این بازی‌ها لذت ببریم. اسم‌وفامیل به‌همراه تقلای همیشگی‌مان برای اثبات اینکه بادمجان پلاستیکی، شیء است (خدا می‌داند چرا ننوشتیم «بیل»!) و پانتومیم با آن ادا و اطوارهای گاهی خنده‌دار و پاسخ‌های خنده‌دارترش بازی‌های دل‌نشینی هستند. اگر هم می‌خواهید کمی بار فرهنگی ماجرا را بیشتر کنید می‌توانید درحال میل کردن کیک انار، مشاعره را امتحان کنید؛ حتی اگر دامنه‌ی اشعار فراتر از «اومدم در خونه‌تون، خونه نبودی …» هم نرود، دست‌کم به تقویت حافظه‌تان کمک می‌کند!
علاوه بر اینها می‌توانید بازی‌های امروزی‌تری را هم امتحان کنید؛ بازی‌هایی که اغلب کارتی هستند، هم با شوخی و خنده و هم با خلاقیت همراه هستند و زمان شاد و مفرحی را برای‌تان می‌سازند. «پی‌شوم» و «استوژیت» نمونه‌هایی از این بازی‌ها هستند.
شب یلدای ویژه برای تازه‌عروس‌ودامادها
در کنار همه‌ی اینها داستان شب یلدا برای زوج‌های تازه نامزدکرده کمی فرق می‌کند. بنابر رسوم قدیمی ما ایرانی‌ها، در این بلندترین شب سال خانواده‌هایی که تازه وصلت کرده‌اند، دور هم جمع می‌شوند و کمی متفاوت‌تر جشن می‌گیرند.
در این شب خانواده‌ی داماد برای خانواده عروس پیشکش می‌فرستد، حتی در برخی اقوام خانواده‌ی عروس هم این‌کار را برای خانواده‌ی داماد می‌کند. هرچند این‌روزها ساده‌گرفتن و دوری از تجملات پسندیده‌تر است اما حفظ این آداب و رسوم کهن هم ارزش ویژه‌ای دارد. درعین‌حال احترام به این رسوم لزوما نباید با صرف هزینه‌های گزاف همراه باشد. غذاهای سنتی شب یلدا با سفره‌آرایی زیبا، میوه‌های تزئین‌شده در کنار آجیل و خشکبار در سینی‌های سنتی (طَبق) پیشکش ارزشمندی است که چندان هم پرخرج نیست. به‌ویژه اگر شامل غذاهایی باشد که در روزهای عادی کمتر پیش می‌آید آنها را میل کنید.
کافی است کمی سلیقه به‌خرج دهید، یکی دو غذای خوش‌مزه و خوش‌رنگ‌ولعاب بپزید و آنها را درکنار میوه‌ها و خوراکی‌ها شب یلدا به‌شکلی زیبا و چشمگیر بیارایید. البته آقا داماد احتمالا باید از خانم‌های خانواده کمک بگیرد. اگر هم وقتش را ندارید یا از عهده‌اش برنمی‌آیید، این روزها کسب‌وکارهای مختلفی در این زمینه به یاری‌تان می‌آیند. جای هیچ نگرانی نیست! چیزی مانع شما و یک شب یلدای به‌یادماندنی نخواهد شد.
