متاسفانه خبر رسید که در سانحه سقوط هواپیما جمعی از هموطنانمان را از دست دادیم. در این سانحه هواپیمای شرکت هواپیمایی آسمان از تهران عازم یاسوج بود که حدود ۱۰ دقیقه پس از پرواز از رادار محو شده و مدتی بعد خبر رسید که هواپیمای مذکور با ۶۶ مسافر و خدمه در حوالی سمیرم اصفهان سقوط کرده است.
در هفته های اخیر نیز اخبار زیادی از سقوط هواپیما در نقاط دیگری از جهان مخابره شد. اما همانطور که می دانید که سانجه سقوط هواپیما در کشورمان و به طور کلی در جهان بی سابقه نیست و سالیانه شاهد موارد متعددی از این سوانح مرگبار و ناخوشایند هستیم اما برخی از کشورها نیز توانسته ند تعداد این سوانح را به کمترین حد ممکن برسانند.
در واقع در این کشورها با بررسی عوامل سقوط هواپیما در موارد قبلی و در پیش گرفتن روش های احتیاطی و ایمنی قوی تر و بهتر تا حدود زیادی از سوانح هوایی کاسته شده به طوری که برای مثال در ۷ سال گذشته هیچ سقوط هواپیمایی در ایالات متحده رخ نداده است. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ مورد از مرگبارتری سوانح سقوط هواپیما در دنیا آشنا کنیم که دنیای هوانوردی را برای همیشه تغییر داده و باعث شدند که تمهیدات جدید و نوینی در ایمنی پرواز اتخاذ شوند که اکنون سفر با هواپیما را به یکی از مطمئن ترین روش های مسافرت تبدیل کرده است.
۱۰- پرواز ۰۰۷ خطوط هوایی کره جنوبی- سال ۱۹۸۳
محل سقوط هواپیما: نزدیکی جزیره مونرون، روسیه
تلفات: ۲۶۹ نفر
بازماندگان: ۰
اولین مورد از سوانح سقوط هواپیما که در این فهرست به آن پرداخته می شود یکی از پیچیده ترین سوانج پروازی است که می توان آن را یکی از مرگبارترین سوانح در طول تاریخ دانست که می توانست درگیری های شدیدی را در طول دوران جنگ سرد ایجاد کند. به دلیل استفاده نامناسب از تکنولوژی های مسیریابی هوایی، این پرواز از شهر آنکورج در آلاسکا به سئول، در همان دقایق اول پرواز در مسیر خود کمی به سمت شمال متمایل شد و همین مسیر را ادامه داد تا به حریم هوایی اتحاد جماهیر شوروی وارد شد و حدود پنج ساعت و نیم در حریم هوایی این کشور به مسیر خود ادامه داد.
خارج شدن آن ها از مسیر تعیین شده کاملاً واضح بود اما با توجه به مکالمات خدمه پرواز به نظر می رسد که آن ها از این واقعیت آگاه نبوده و اصلاً احساس خطر نمی کردند. این پرواز در روزی انجام می شد که روابط شوروی و ایالات متحده در بدترین شرایط ممکن قرار داشته و همان روز قرار بود یک موشک توسط مقامات اتحاد جماهیر شوروی آزمایش شود. بعد از مدتی این هواپیما وارد حریم هوایی بین المللی شده و اما بار دیگر به سمت حریم هوایی شوروی متمایل شد. به خاطر آزمایش موشکی اتخاد جماهیر شوروی دستکم یک هواپیمای نظامی ایالات متحده نیز در همان حوالی در حال گشت زنی بود و این دو هواپیما چنان به هم نزدیک بودند که مقامات کنترل هوایی شوروی نتوانستند تشخیص دهند کدام یک نظامی و کدام یک هواپیمای مسافربری است.
یکی از فرماندهان سامانه های دفاعی شوروی به این نتیجه رسید که یک هواپیمای مسافربری هیچگاه تا این اندازه حریم هوایی شوروی را نقض نمی کند پس به این نتیجه رسید که با یک هواپیمای نظامی روبرو هستند. خلبان هواپیمای مسافربری که از این خطر اطلاع نداشت ارتفاع خود را افزایش داده و سرعت خود را کاهش داد که از نظر جنگنده های شوروی که او را تعقیب می کردند یک مانور تهاجمی محسوب می شد. بدین ترتیب یکی از این جنگنده ها، هواپیمای مسافربری مذکور را که در حال وارد شدن به فضای هوایی بین المللی بود مورد هدف قرار داد. شوروی از تحویل دادن جعبه سیاه این هواپیما تا بعد از فروپاشی اتحاد خود امتناع ورزید و حتی پس از تحویل دادن آن نیز رازهای زیادی در مورد این حادثه وجود دارد.
۹- پرواز ۱۹۱ خطوط هوایی آمریکن ایرلاینز- سال ۱۹۷۹
محل سقوط هواپیما: فرودگاه اوهار، ایالات متحده
تلفات: ۲۷۳ نفر از جمله دو نفر روی زمین
بازماندگان: ۰
مرگبارترین حادثه سقوط هواپیما در خاک ایالات متحده سقوط هواپیمای دی سی-۱۰ بود که عموماً یک هواپیمای بسیار مطمئن در نظر گرفته می شد. آخرین تعمیرات ۸ هفته قبل از سقوط هواپیما انجام گرفته بود که باعث گردیده بود یکی از ستون هایی که موتور را به هواپیما وصل می کرد صدمه ببیند. به محض این که هواپیمای مذکور در حال بلند شدن از فرودگاه بود موتور مذکور از هواپیما جدا شده و بخش زیادی از بال جپ هواپیما را با خود متلاشی کرده و سیستم الکتریکی را از کار انداخت. همچنین مایع هیدرولیکی که بخشی از اجزای متحرک بال را کنترل می کرد نیز از محفظه خود بیرون ریخته شد.
خلبانان هواپیما که نمی توانستند بال ها را ببینند و متوجه از دست رفتن مایع هیدرولیک و به دنبال آن از دست رفتن کنترل هواپیما نشده بودند، سعی داشتند هواپیما را در آسمان کنترل کرده و و راهکارهای معمول و مناسب هنگام از دست دادن موتور هواپیما را دنبال کنند. اما در اثر از کار افتادن یکی از باله ها، نوک هواپیما به سمت پایین متمایل شده و با سرعتی فراوان به زمین برخورد کرد. در نتیجه انفجار بقایای هواپیما به اطراف پراکنده شده و علاوه بر کشته شدن تمامی سرنشینان باعث مرگ دو نفر در روی زمین و زخمی شدن ده ها تن دیگر شد.
۸- پرواز ۶۵۵ ایران ایر- سال ۱۹۸۸
محل سقوط هواپیما: خلیج فارس
تلفات: ۲۹۰ نفر
بازماندگان: ۰
در یک حادثه بحث برانگیز نظامی دیگر یک هواپیمای ایرباس ایرانی در سال ۱۹۸۸ و در جریان جنگ ایران و عراق مورد هدف قرار گرفته و در خلیج فارس سقوط کرد. لحظاتی بعد از درگیری ناو یو اس اس وینسنس و ناوچه های توپدار ایرانی در منطقه، این ناو با شلیک موشک هواپیمای ایرانی را ساقط کرد و ادعا کرد که به گمان این که این هواپیما از نوع اف ۱۴ و نظامی است و قصد حمله دارد به سمت آن شلیک کرده اند. به گفته فرمانده این ناو آن ها هفت بار سعی کرده بودند با استفاده از فرکانس های نظامی با این هواپیما ارتباط برقرار کنند که بی نتیجه بود. سپس آن ها سه بار دیگر سعی می کنند که با استفاده از فرکانس های غیرنظامی با خلبان ارتباط برقرار کنند اما این بار نیز موفقیتی حاصل نشد.
گمان می رود تیم پروازی هواپیمای مسافربری مذکور فکر کرده اند هدف این تماس ها یک هواپیمای شناسایی و نظامی ایرانی است که در همان حوالی در حال گشت زنی بود. در نتیجه ناو وینسنس متقاعد شد که این هواپیما نظامی بوده و با پرتاب دو موشک باعث سقوط هواپیما شد. مقامات ایران ادعای فرماندهان ناو را نپذیرفته و این اقدام را عمدی تلقی کردند و آن را یک جنایت توصیف نمودند که باید در مراجع بین المللی مورد بررسی قرار گرفته و مسببان آن مجازات شوند. ایالات متحده هیچکاه به طور رسمی از این حادثه عذرخواهی نکرد اما در نهایت دو کشور در دادگاه بین المللی به توافق رسیده و ایالات متحده پذیرفت که به خانواده قربانیان خسارت پرداخت کند.
۷- هواپیمای ایر آفریقا- سال ۱۹۹۶
محل سقوط هواپیما: کینشازا، کنگو
تلفات: دو نفر از سرنشینان، بین ۲۲۴ تا ۳۴۸ نفر روی زمین
بازماندگان: ۵ نفر
این حادثه سقوط هواپیما با فاصله فراوانی در صدر مرگبارترین سوانح هواپیمایی با تلفات روی زمین قرار دارد. اطلاعات زیادی در مورد این حادثه در دست نیست زیرا به صورت غیرقانونی صورت گرفته و در منطقه ای حساس و جنگ زده رخ داد. این هواپیمای مسافربری از روسیه کرایه شده بود اما مدارک قانونی لازم برای پرواز را نداشت. هواپیمای مذکور بیش از ظرفیت خود بارگیری شده و با سوخت کامل در حال انتقال مقادیر زیادی سلاح برای یک گروه نظامی آنگولایی بود.
این هواپیما به سرعت مناسب برای بلند شدن دست نیافت اما خلبان سعی داشت آن را از زمین بلند کند. بدین ترتیب هواپیما با یک بازار در منطقه مجاور فرودگاه برخورد کرده و سپس آتش گرفت که به مرگ ۲۲۵ تا ۳۴۸ نفر روی زمین و مجروح شدن بیش از ۵۰۰ نفر شد. اطلاعات موثق دیگری در مورد این سانحه وجود ندارد.
۶- پرواز ۱۶۳ خطوط هوایی عربستان-سال ۱۹۸۰
محل سقوط هواپیما: ریاض، عربستان سعودی
تلفات: ۳۰۱ نفر
بازماندگان: ۰
شش دقیقه بعد از این که هواپیمای پرواز شماره ۱۶۳ از فرودگاه ریاض بلند شد اخطار هایی مربوط به بلند شدن دود از قسمت بار هواپیما بدست خلبان رسید. ۴ دقیقه بعد به تصمیم گیری خدمه در مورد کاری که باید بکنند گذشت و بدین ترتیب تصمیم گرفته شد به سمت فرودگاه برگردند. صدماتی که در نتیجه آتش سوزی به هواپیما وارد شده بود باعث شد خلبان چاره ای جز خاموش کردن موتور وسط نداشته باشد. هواپیما به آرامی اما نه با سرعت لازم به زمین نشست و به حرکت خود در فرودگاه و دور از دسترس تیم های اضطراری ادامه داد که انتظار توقف فوری هواپیما را داشتند.
همچنین تخلیه مسافران نیز به موقع و با سرعت کافی انجام نگرفت. در همان دقایق اولیه بسیاری از مسافران به دلیل استنشاق دود خفه شدند. گروه نجات نیز تا ۱۵ دقیقه پس از فرود آمدن هواپیما درهای هواپیما را باز نکردند. منبع آتش سوزی هنوز مشخص نشده اما پس از این سانحه هوایی مرگبار، راهکارهای اضطراری بهتری اتخاذ شده و خدمه هواپیما آموزش های بهتری دریافت کردند.
۵- هواپیمای ایلیوشین ۷۶ ایران- سال ۲۰۰۳
محل سقوط هواپیما: کرمان
تلفات: ۳۰۲ نفر
بازماندگان: ۰
در مورد علل این حادثه نیز اطلاعات زیادی در دست نیست. گفته می شود که در روز حادثه باد شدیدی می وزیده و هوا مه آلود بوده است به همین دلیل شرایط نامساعد جوی علت اصلی سقوط هواپیما تشخیص داده شد. البته تعداد قربانیان این حادثه که تماماً از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بودند به طور رسمی ۲۷۶ نفر اعلام شد.
۴- پرواز شماره ۹۸۱ خطوط هوایی ترکیش ایرلاینز- سال ۱۹۷۴
محل سقوط هواپیما: ارمونویل، فرانسه
تلفات: ۳۴۶ نفر
بازماندگان: ۰
این مرگبار ترین سقوط هواپیمای دی سی-۱۰ در تاریخ است. هواپیمای مذکور از پاریس به سمت لندن در حرکت بود و به دلیل اعتصابی که در خطوط هوایی بریتانیا برقرار بود تعداد زیادی مسافر در این هواپیما جا داده شدند. هنگامی که هواپیما بر فراز شهر میوکس فرانسه در حال پرواز بود صدای انفجار مهیبی در قسمت بار هواپیما به گوش رسید. تلاش های خلبانان برای کنترل کردن هواپیما بی نتیجه بود و ۷۲ ثانیه بعد هواپیما در یک منطقه کوهستانی سقوط کرد.
هواپیما چنان متلاشی شده بود که بسیاری در ابتدا بمب گذاری را عامل حادثه عنوان می کردند. قسمتی از محفظه بار هواپیما همراه با ۶ صندلی که هنوز مسافران روی آن ها قرار داشتند در مسافتی بسیار دور پیدا شدند. بدین ترتیب مشخص شد که نقش در سیستم باز شدن درب محفظه بار باعث انفجار شده و اصلاحات لازم در این سیستم انجام گرفت.
۳- سقوط هواپیمای چارخی دادری هند- سال ۱۹۹۵
محل سقوط هواپیما: چارخی دادری هند
تلفات: ۳۴۹ نفر
بازماندگان: ۰
در نوامبر سال ۱۹۹۶، یک هواپیمای سابقاً نظامی خطوط هوایی قزاقستان که ۲۷ مسافر و ۱۰ خدمه را در خود داشت در فرودگاهی در دهلی نو برای فرود آماده می شد. اعضای تیم خلبانی آشنایی زیادی به زبان انگلیسی نداشته و با کمک یک اپراتور بی سیم با بخش کنترل ترافیک هوایی در ارتباط بودند که خطر اشتباه را بیش از پیش افزایش می داد. به هواپیما گفته شد که می توان تا ارتفاع ۴۶۰۰ پایی ارتفاع پرواز خود را کاهش دهد اما اپراتور رادیویی نتوانست به خلبان هواپیمای قزاق بفهماند که باید برای مدتی در همان ارتفاع پروازی باقی بمانند و بدین ترتیب هواپیمای مذکور همچنان به کاهش ارتفاع خود ادامه می داد.
در این حین یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ خطوط هوایی عربستان سعودی با ۳۱۲ مسافر در حال بلند شدن از فرودگاه بوده و قرار بود در رتفاع ۴۳۰۰ پایی به پرواز خود ادامه دهد. اگر رویه اولیه این دو هواپیما همچنان ادامه می یافت هواپیمای قزاق ارتفاعی کمتر از هواپیمای عربستانی پیدا کرده و در واقع مشکلی پیش نمی آمد. اما ناگهان اپراتور رادیویی به خلبان قزاق که ارتفاع هواپیمای او ۴۳۰۰ پا بود اعلام کرد که باید ارتفاعشان ۴۶۰۰ پا باقی بماند و بدین ترتیب این هواپیما بار دیگر اوج گرفت. بدین ترتیب دو هواپیما زمانی متوجه قرار گرفتن در یک ارتفاع شدند که دیگر دیر شده بود.
دم هواپیمای قزاق یکی از بال های هواپیمای عربستانی را خرد کرد. هواپیمای بوئینگ کنترل خود را از دست داده و به سرعت دو نیم شده و تمامی مسافران آن کشته شدند. هواپیمای نظامی قزاق نیز هنگام فرود آمدن دچار حادثه شده و ۴ نفر زنده از هواپیما بیرون کشیده شدند که در نتیجه شدت جراحات بلافاصله جان خود را از دست دادند. فرودگاه دهلی نو در آن زمان از یک سیستم راداری منسوخ شده که تنها ارتفاع تقریبی هواپیماها را نشان می داد استفاده می کرد و تنها یک کریدور هوایی برای پروازهای تجاری وجود داشت که بدین معنا بود که بلند شدن و فرود هواپیماها در یک فضای هوایی یکسان انجام می شود.
۲- پرواز ۱۲۳ خطوط هوایی ژاپن- سال ۱۹۸۵
محل سقوط هواپیما: اونو، ژاپن
تلفات: ۵۲۰ نفر
بازماندگان: ۴ نفر
پرواز مذکور در یکی از شلوغ ترین روزهای سال خطوط پروازی انجام می شد و به دلیل این که یک پرواز داخلی محسوب می شد مسافران زیادی در این پرواز جای داده شدند در حالی که در حالت عادی تنها گنجایش ۳۰۰ نفر را داشت . ۱۲ دقیقه بعد از بلند شدن هواپیما قسمتی از دم هواپیما خرد شده و باعث از بین رفتن ۴ سیستم هیدرولیک به طور همزمان شد و بدین ترتیب کنترل تمامی هواپیما از دست خلبان خارج گردید. در این حالت تنها راه کنترل هواپیما این است که از موتورهای یک طرف هواپیما بیشتر از طرف دیگر استفاده شود تا هواپیما دور بزند. اما این روش نیز باعث نمی شود کنترل خوبی روی هواپیما به وجود بیاید.
خلبان سعی داشت با این روش هواپیما را به سمت فرودگاه توکیو بازگرداند و در یک پایگاه نظامی آمریکایی فرود آورد اما هواپیما همچنان به لغزش های شدید خود ادامه می داد. در نهایت هواپیما ارتفاع خود را از دست داده و در اوایل شب با کوه های منطقه برخورد کرد. تیم های نجات از پایگاه نظامی آمریکا ۲۰ دقیقه پس از سقوط هواپیما به محل اعزام شدند اما مقامات ژاپنی از آن ها خواستند محل را ترک کنند و به پایگاه خود بازگردند. یک هلی کوپتر ژاپنی بقایای هواپیما را کشف کرد اما به دلیل کوهستانی بودن منطقه توان فرود آمدن نداشت.
هلی کوپتر گزارش داده بود که هیچ نشانه ای از زنده ماندن مسافران و خدمه دیده نمی شود از این رو تیم نجات صبر کرد تا هوا روشن شود. در نهایت تنها ۴ نفر آن شب را زنده به صبح رساندند که همگی در یک نقطه از هواپیما حضور داشتند. اما هیچگاه مشخص نشد که چه تعداد از مسافران پس از سقوط زنده مانده بودند. این هواپیما ۷ سال قبل دچار صدمه شده بود و اگر چه به خوبی تعمیر شده بود اما ترمیم های صورت گرفته توان تحمل این همه پرواز را نداشت.
۱- فاجعه فرودگاه تنه ریف- سال ۱۹۷۷
محل سقوط هواپیما: فرودگاه تنه ریف، جزایر قناری اسپانیا
تلفات: ۵۸۳ نفر
بازماندگان: ۶۱ نفر
خوشبختانه مرگبارترین سانحه سقوط هواپیمایی تاریخ طوری رخ داد که دیگر احتمال وقوع آن وجود ندارد. حتی وقوع آن برای یک بار نیز باورکردنی نیست زیرا برای چنین رخدادی در این سطح باید اتفاقات پیش نیاز بسیاری رخ دهند. بعد از یک بمبگذاری تروریستی در فرودگاه بین المللی شهر لاس پالماس، ۵ هواپیمای بزرگ و تعدادی از هواپیماهای کوچکتر که قرار بود در این فرودگاه متوقف باشند به فرودگاه لوس رودیوس در تنه ریف منتقل شدند. فرودگاه لوس رودیوس فرودگاه بسیار کوچکتری بوده و تنها یک خط پرواز داشت که در کنار آن نیز یک خط حرکت هواپیماها (خط تاکسی) قرار داشت که در فاصله ای کم از این باند پرواز و به موازات آن قرار گرفته بود.
هواپیماها معمولاً وارد این خط حرکتی شده و سپس به سمت باند پرواز شده و از زمین بلند می شدند. با ورود هواپیماهای جدید از فرودگاه لاس پالماس بخش بسیار بیشتری از این خط کناری اشغال شده بود که باعث می شد هواپیماها توان استفاده از این خط قبل از بلند شدن را نداشته باشند و برای تمامی پروسه پرواز باید باند پرواز را دور زده و تنها از آن استفاده کنند. دو هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ در فرودگاه لوس رودس در صف انتظار قرار داشتند. به محض بازگشایی فرودگاه لاس پالماس، یکی از این دو هواپیما (پرواز ۱۷۳۶ پان آمریکن) آماده ترک فرودگاه لوس رودس شد.
در این هنگام خلبان هواپیمای دیگر (پرواز ۴۸۰۵ خطوط هوایی هلند) قصد سوختگیری مجدد در همین فرودگاه را داشت و به دلیل عجله ای که داشت و برای صرفه جویی در زمان به سمت محل سوختگیری رفت که در این حین راه هواپیمای خطوط پان آمریکن را مسدود کرده و مانع از وارد شدن آن به باند پرواز شد. بدین ترتیب سوختگیری هواپیمای هلندی باعث شد هواپیمای خطوط هواپیمایی پان آمریکن پشت سر هواپیمای هلندی قرار گرفته و در این مدت مه غلیظ هوا را پر کند. بعد از سوختگیری به هواپیمای هلندی دستور داده شد که تا ابتدای باند پرواز حرکت کرده و با چرخشی ۱۸۰ درجه ای برای پرواز آماده شود. به هواپیمای خطوط هوایی پان آمریکن نیز دستور داده شد که به سمت خروجی سوم رفته و بار دیگر وارد خط کناری باند پرواز شده و بدین ترتیب بعد از بلند شدن هواپیمای هلندی وارد باند پرواز شده و از زمین بلند شود.
اما خلبان هواپیمای مذکور در پیدا کردن مسیر خروجی دچار سردرگمی شده و به دلیل مه گرفتگی نتوانست خروجی شماره سه را پیدا کند. بدین ترتیب هواپیمای خطوط پان آمریکن وارد خروجی شماره ۴ می شود. خلبان هواپیمای هلندی که انسان مغرور و سختگیری بود برای بلند شدن آماده می شد. مهندس پرواز به او می گوید که اجازه بلند شدن هنوز به آن ها داده نشده است. در تماس با بخش کنترل به دلیل شلوغی ارتباط های صوتی متوجه دستور کنترل کننده پروازها نمی شوند که به طور همزمان در حال صحبت با هواپیمای پان آمریکن نیز بود. بدین ترتیب در حالی که هواپیمای پان آمریکن هنوز روی باند پرواز قرار داشت و وارد خروجی نشده بود مهندس پرواز هلندی جرأت گفتن موضوع به خلبان را نداشت و به وی نگفت که هنوز اجازه واضحی برای بلند شدن دریافت نکرده است.
بدلیل مه گرفتگی نیز هیچ یک از هواپیماهاا نمی توانست دیگری را ببیند و هواپیمای پان آمریکن نیز باور نمی کرد به کسی اجازه پرواز در چنین هوایی داده شود. بدین ترتیب هواپیمای هلندی در طول باند پرواز به راه افتاد و زمانی که این دو هواپیما به هم رسیدند هواپیمای پان آمریکن سعی کرد خیلی سریع از خروجی شماره ۴ خارج شده و خلبان هواپیمای هلندی نیز پیش از موقع تلاش کرد از زمین بلند شود. دم هواپیمای هلندی به دلیل سوخت زیادی که همراه داشت و بلند شدن سریع و ناگهانی خود با باند پرواز برخورد کرده و در دامه قسمتی از آن به هواپیمای پان آمریکن اصابت می کند.
برای مدت کوتاهی هواپیمای هلندی موفق به پرواز شد اما دو موتور خود را از دست داده بود و بلافاصله با باند پرواز برخورد کرد. سوخت زیادی که در هواپیما وجود داشت باعث آتش گرفتن آن و کشته شدن تمامی مسافران شد. از مسافران خطوط هوایی پان آمریکن نیز که سقف هواپیمای آن ها به دلیل حادثه پاره شده بود ۶۱ نفر زنده ماندند.
