مسئولان ایرانی پس از سه روز تکذیب خبرها درباره شلیک موشک به هواپیمای PS752 که منجر به مرگ ۱۷۶ سرنشین آن شد، بالاخره اعلام کردند که این هواپیما «به دلیل خطای انسانی» بر اثر شلیک پدافند هوایی کشور سرنگون شده است.
این اعتراف پس از آن انجام می‌شود که رهبران کشورهای کانادا، بریتانیا، و ایالات متحده خبر از شواهد محکم درباره شلیک موشک زمین به هوا به هواپیمای اکراینی دادند.
دادستان کل ایران با ارسال نامه‌ای از دادستان نظامی تهران خواسته‌اند که هر چه سریع‌تر عامل یا عاملان این فاجعه را شناسایی و محاکمه کنند.
شخصیت‌های سیاسی، نمایندگان مجلس، برخی اعضای دولت و چهره‌های مشهور دیگر نیز واکنش شدیدی به این اعتراف داشته‌اند. از جمله احمد توکلی از نمایندگان سابق مجلس و عضو مجمع تشخیص که گفته است:
«کسی که این کار را کرده باید فورا اعلام می‌کرد و مجازاتش را دریافت می‌کرد. اگر در ابتدا و از اول این موضوع مطرح می‌شد تنها یک اشتباه صورت گرفته بود. وقتی چند روز این موضوع را کتمان کردند، اشتباه بزرگ‌تری مرتکب شدند و الان مردم مسئولین را دروغگو می‌دانند. مقامات ایران باید به جد این موضوع را پیگیری کنند و مقصران هر دو اتفاق یعنی هم خطای صورت گرفته در سقوط هواپیمای مسافربری و هم مقصران در تاخیر اعلام این موضوع را معرفی کنند.»
رهبر ایران هم خواستار «پیگیری کوتاهی‌ها یا تقصیرهای احتمالی در این حادثه دردناک» شده است.
چه رخ داد؟
هدف‌گیری اشتباه این هواپیما نباید رخ می‌داد زیرا هواپیماهای مسافری همواره در حال فرستادن سیگنال برای اعلام هویت و موقعیت خود هستند و PS752 به تازگی از باند فروگاه برخواسته بود و با برج مراقبت ترافیک هوایی تهران در تماس بود.
تهران بسیار دور از مرزهای ایران است و بعید است در صورت درگیری نظامی با ایالات متحده، اولین نقطه برای حمله هوایی امریکا باشد.
شبکه راداری و پدافند هوایی در مرز ایران نیز هیچ حمله‌ای را نشان نداده بود و در نتیجه وقتی نفوذ نظامی از مرزها صورت نگرفته باشد، احتمال تشخیص هواپیمای مهاجم در تهران وجود ندارد.
محتمل‌ترین سناریو این است که سیستم پدافند روسی Tor M-1 در این حادثه دخیل بوده باشد، سیستمی که در نزدیکی فرودگاه مهرآباد در حومه تهران قرار دارد.
در اولین عکس‌هایی که صبح روز حادثه (۹ ژانویه) از محوطه سقوط منتشر شد، می‌شد بخش دُم و دماغهٔ یک موشک 9K331 را دید. موشکی کوتاه بُرد که در یونیت‌های متحرک پدافند (SA-15) استفاده می‌شود.
SA-15 طوری طراحی شده که بدون اتصال به سیستم رادار دفاع هوایی یک کشور هم بتواند عمل کند، که هر چند یک مزیت به شمار می‌آید ولی در این موقعیت باعث وقوع یک فاجعه شده است.
این موشک به طور عمودی از یونیت دفاعی که شبیه تانک است خارج می‌شود و سپس با سرعت ۳,۰۶۰ کیلومتر بر ساعت (۸۵۰ متر بر ثانیه) به سمت هدف می‌رود و با انفجار در نزدیکی آن، هزاران ترکش کوچک را به بدنه هواپیما می‌کوبد تا آن را سرنگون نماید.
این احتمال وجود دارد که مامورانِ اداره کنندهٔ این یونیت SA-15 بدون در اختیار داشتن تصویری کامل از ترافیک هوایی ایران در حال مراقبت بوده‌اند.
به نظر می‌رسد مسئولین امریکایی با استفاده از ماهواره یا هواپیماهای جاسوسی RC-135W قادر به تشخیص سیگنال‌های مادون قرمزِ دستگاه پرتاب‌کننده موشک شده و به عنوان اولین کشور، با اطمینان بالا از شلیک به این هواپیما خبر دادند.
احتمالا در زمان وقوع حادثه، و برای مصون ماندن از شناسایی توسط دشمن، ارتباط الکترونیکی این واحد پدافندی با سیستم کشوری قطع بوده است.
توضیحات فرمانده هوافضای سپاه
ظهر امروز به وقت ایران، سردار حاجی‌زاده درباره سقوط هواپیمای اکراینی یک نشست خبری برگزار کرد که صحبت‌های او را در زیر می‌خوانید:
«بیش از یک هفته شرایط منطقه و التهابات منطقه و احتمال درگیری نسبت به سال‌های گذشته شاید از ابتدای انقلاب بی‌سابقه بود و احتمال درگیری بالا بود.»
«نیروهای هر دو طرف در آماده باش صددرصد بودند، به خصوص که آمریکایی‌ها اعلام کرده بودند ۵۲ نقطه در ایران را می‌زنند. برای همین همه‌ی یگان‌های آفندی و پدافندی در آماده باش صد در صد بودند. آنچه در بررسی‌های ما به دست آمد، شب حادثه وضعیت آمادگی را در سطح جنگی قرار دادند و بالاترین سطح آماده باش توسط شبکه یکپارچه پدافند به سامانه‌ها ابلاغ می‌شود.»
«در این شرایط تعدادی از سامانه‌های پدافندی به رینگ پدافند تهران اضافه شد. اولین سامانه‌ها در محدوده غرب تهران مستقر می‌شود، و این حادثه توسط یکی از آنها رقم خورده است.»
«در چندین مرحله بالاترین سطح آماده باش به همه شبکه تاکید می‌شود و همه سامانه‌های پدافندی در بالاترین سطح آمادگی به سر می‌بردند. چندین بار به همه سامانه‌ها اعلام می‌شود که موشک‌های کروزی به سمت کشور شلیک شده و همه باید آماده باشند. سامانه‌ها در بالاترین سطح آمادگی بودند یعنی فقط کافی است یک دکمه را فشار بدهید.»
«مصاحبه‌ای هم با مامور این واحد پدافندی انجام شده که پخش خواهد شد و او اظهار می‌کند که ما چندین بار درخواست کردیم که آسمان کشور از پروازها متوقف شود یعنی اصطلاحاً Clear شود.»
«در آن لحظاتی که این اتفاق می‌افتد این سامانه با هدفی در ۱۹ کیلومتری مواجه می‌شود که «موشک کروز» تشخیص داده می‌شود.»
«با توجه با اطلاعاتی که به اپراتور داده بودند که شرایط جنگی است و موشک کروز شلیک شده، او این هواپیما را کروز تشخیص داد؛ او موظف بوده تماس بگیرد و تاییدیه بگیرد، و خبط این فرد هم از همین نقطه است. اما در آن شرایط گویا شبکه ارتباطی او با اختلال مواجه شده بود.»
«او ده ثانیه فرصت داشته که تصمیم بگیرد؛ می‌توانسته دکمه را بزند، می‌توانسته هم نزند و در این شرایط این تصمیم بد را گرفته است.»
«مسئولین سازمان هواپیمایی کشوری قبل از اعلام نیروهای مسلح محکم دفاع می‌کردند که این حادثه حمله موشکی نیست. آنها بر اساس دانسته‌های خود عمل می‌کردند و اطلاعی از این قضیه نداشتند.»
«زمانی که از این قضیه اطلاع پیدا کردم در غرب کشور بودم و با مسئولان تماس گرفتم و گفتم احتمالا یک هدف خودی را زدیم؛ تقارن این اتفاق من را به شک انداخت.»
«وقتی به تهران رسیدم متوجه شدم که ستاد کل نیروهای مسلح همه عوامل را قرنطینه کرده و مشغول بررسی و جمع‌آوری اطلاعات است. تاخیر در اطلاع‌رسانی به این خاطر این نبود که کسی می‌خواست کتمان کند، بلکه روال همین است و ستاد کل باید قضیه را بررسی می‌کرد. اگر خطایی بوده یکی از نیروهای ما خطا کرده و مسئولیتش با ما ست. مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری که محکم از این ماجرا دفاع می‌کردند، گناهی ندارند و هرچه تقصیر است به عهده ما ست.»
«بعد از بررسی‌ها، همکاران این موضوع را اعلام کردند. اما مسئولین هواپیمایی کشوری که نظامی نیستند تا اطلاعات کافی داشته باشند. آنها تصور می‌کردند که اگر موشک به هواپیما بخورد، در آسمان منفجر می‌شود اما این یک سامانه کوتاه برد بوده و به صورت مجاورتی عمل کرده، بنابراین هواپیما اندکی فرصت داشته که پرواز کند.»
آقای حاجی‌زاده می‌گوید هواپیما در مسیر عادی خود در حال پرواز بوده است.
منبع: Telegraph و شبکه خبر ایران
